TẢN MẠN  SỰ HỌC NGÀY NAY

      Theo thống kê của báo chí hàng năm có hàng ngàn cử nhân tốt nghiệp Đại học ra trường mà không thể tìm được việc làm và không nói ra nhưng ai cũng biết để có một cử nhân tốt nghiệp ra trường là cả một sự phấn đấu mạnh mẽ, quyết liệt không chỉ của bản thân người học mà còn là sự giúp đỡ của rất nhiều người trong một gia đình. Buồn lo, thất vọng… luôn là nỗi ám ảnh đối với các thành viên gia đình người học bao gồm ông bà, bố mẹ, anh chị, bạn bè… khi thi không đỗ sự buồn bực và bao áp lực dồn hết lên người học, áp lực đó có thể là những cái kết vô cùng nghiệt ngã đối với người học! Tôi đã từng đọc, từng xem và từng thấy những cô cậu học trò thất thần, buồn tủi và “co người” lại sau mỗi mùa thi… họ lảng tránh người thân và sẵn sàng liều mình quyên sinh! Nói như vậy để thấy áp lực xã hội lớn biết nhường nào đối với sự học của con trẻ ngày nay! Khi con thi đỗ, sau những phút giây hân hoan, tự hào của cha mẹ, thầy cô là sự lắng lại đầy nỗi ưu phiền, lo lắng của cả gia đình (tỷ lệ này rất lớn)… cả nhà phải thay đổi “lề lối” sinh hoạt thường ngày sao cho giảm tiện nhất, tiết kiệm nhất… nhằm giảm thiểu mọi chi tiêu thiết yếu để có tiền nuôi con ăn học Đại học! Các gia đình tìm đủ cách xoay sở sao cho con có đủ tiền theo học 4 năm tại trường Đại học, số tiền tiêu tốn cho sự học của những người con sau mỗi khóa học lên tới vài trăm triệu đồng.( đó là với những người biết thương yêu bố mẹ, biết đề cao sự nỗ lực của bản thân). Đổi lại sau 4 – 7 năm họ nhận được những tấm bằng cử nhân…họ ra trường trong những buổi lễ vô cùng hoành tráng với những áo mũ xênh xang, cờ hoa lộng lẫy cùng muôn vàn lời chúc tụng ngợi ca sự học của thầy cô, bạn bè, người thân, có cả tiếng reo hò tán dương, khen ngợi của tất cả mọi người về kết quả học tập suốt nhiều năm qua. Trong phút giây tuyệt vời ấy hẳn không ai mảy may nghĩ đến những con số thống kê về những khoản tiền mà gia đình người học đã phải bỏ ra!

   Than ôi! Những tấm bằng được trao trân trọng trong những buổi lễ tổng kết hằng năm của các trường Đại học cho hàng ngàn tân cử nhân đó đáng ra nó sẽ mở ra cho người học một tương lai ngời sáng thì giờ đây không phải thế mà chỉ là nỗi thất vọng tràn trề không chỉ cho người học mà là cả gia đình bao gồm ông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè… bởi rất ít người đỗ đạt xin được việc làm!!! (Nếu có xin được thì họ cũng phải chấp nhận bỏ ra từ vài chục đến vài trăm triệu đồng, tương đương với khoảng 10 năm đi làm không lương!) Và như vậy người học với những tấm bằng trên tay họ không làm được gì chỉ còn cách cất vào ngăn tủ hoặc treo trên giá sách, tự an ủi, động viên bản thân mình rằng: Ta đã từng học hành như thế, như thế… để bây giờ trở nên như thế!!!. Rũ bỏ những năm tháng nhọc nhằn đèn sách với bao áp lực, với bao khổ đau, buồn tủi xen lẫn chút hào quang sung sướng, tự hào… giờ những cử nhân đó lầm lũi tự nguyện đi làm thuê cho những chủ xưởng, chủ xí nghiệp mong kiếm tiền trả những món nợ của những năm học Đại học… mà nhiều khi những chủ xưởng, chủ doanh nghiệp lại chính là bạn bè cùng trang lứa với mình, bởi học hành yếu kém không thể vào Đại học, họ chọn con đường lập nghiệp ngay sau khi rời ghế nhà trường phổ thông để rồi chỉ sau một vài năm may mắn họ trở thành những “ ông chủ lớn, ông chủ nhỏ” và họ bỏ tiền ra thuê những cử nhân “bằng đỏ, bằng nâu”… về làm “trâu” cho họ với mức lương rất bèo bọt tầm 2 – 3 triệu đồng/ tháng. Với lượng thời gian lao động từ 10 -12 tiếng mỗi ngày! Đến lúc này các vị cử nhân mới ớ ra vì mình đã quá tin vào sự hào nhoáng của những tấm bằng cử nhân do các trường Đại học cấp. Và họ đau xót nhận ra rằng đó chỉ là thói háo danh vốn là bản tính của người Việt ta, đã được di truyền và thấm sâu vào máu của người Việt bao đời qua rồi, khiến họ lâm vào hoàn cảnh “túi rỗng nợ nần như chúa Chổm” do việc phải bỏ ra một núi tiền nuôi mấy ông thầy Đại học ( Trong số các ông thầy đó kẻ tài thì ít, kẻ ba hoa thì nhiều !). Giờ cầm tấm bằng mới tinh đó bỏ vô tủ và khóa kỹ lại, trong đầu họ vẫn không khỏi bàng hoàng khi nhớ lại những gương mặt phởn phơ của các thầy cô ở trường Đại học sau các kỳ thi, họ cười nói hoan hỷ, họ dọa nạt, chê bai sinh viên đủ điều và sau rốt họ cùng vợ con bước vào những siêu thị mua sắm những đồ dùng đắt tiền và lả lơi trong những hoan tiệc rực rỡ sắc màu ánh áng cùng những âm than của những bản nhạc dậm dật chói tai mà người ta tải nó từ Âu – Mỹ về!!  Thầy cười, trò khóc! Đó là nỗi ám ảnh của mỗi sinh viên nghèo khi rời quê lên phố theo đuổi sự học của trần thế, nhân gian! Mỗi khi tiền hết điện về nhà xin bố mẹ và nhận được những lời than vãn, thở dài đến não lòng của bố mẹ: “Ôi sao nhanh thế con?! Tiền vừa gửi tiêu gì mà đã hết nhanh vậy? Bố mẹ biết đào đâu ra cần ấy tiền ngay bây giờ?!”…Ôi đời sinh viên trên đe, dươi búa muôn ngàn hiểm họa, tai ương!? Nhiều hoa khôi đã liều mình dâng hiến tiết trinh để lấy điểm!! Và giờ đây về làm thuê ngay cho thằng bạn xưa ngồi cùng bàn, giờ kiểm tra nào nó cũng hau háu chờ mình cho xem bài…ơn đâu chẳng thấy, giờ về nó phân chia ngôi thứ rõ rệt : Chủ - thợ, nhất nhất phải cúi đầu tuân theo ý chủ, thậm chí còn phải cúi đầu hô to mỗi sáng đến nơi làm: “Chúng tôi xin kính chào ông chú, chúc ông chủ một ngày mới bình an!” và luôn phải nói những lời “có cánh” để làm đẹp lòng chủ nếu không muốn bị xa thải! Chuyện bát cơm, manh áo ai dám đùa!? Thôi thì cũng liều nhắm mắt đưa chân chứ còn biết làm sao?! Thương ôi! Kiếm được miếng cơm manh áo thời “đổi mới mở cửa” trên đất quê nhà cũng vô cùng tủi cực! Đó là những lời thở than mỗi khi tôi có dịp gặp mấy cô cậu vừa tốt nghiệp Đại học ở làng tôi. Nghe mà xót xa, não nề. Những người nông dân quê nghèo, tảo tần một nắng, hai sương với mong ước cho con mình một sự nghiệp, một cuộc đổi đời bằng tri thức! Nghe thì ngọt ngao, xốn xang tới tận tâm can lớp người trẻ vậy mà sao nó làm xương cốt những người cha, người mẹ vốn là nông dân cứ loãng mãi ra khi đeo đuổi sự học cho con! Bé hằng ngày đèo con đến trường, tuổi tuy hơn vẫn phải khép nép thưa gửi, vâng dạ với mấy thầy cô ở trường mẫu giáo, tiểu học!(Họ là những người học ít nhất trong hệ thống giáo dục chuyên nghiệp hiện nay). Nín thở chờ con từng ngày khôn lớn trong “vòng kim cô” của thầy cô! Rồi một ngày nhìn con tốt nghiệp ra trường, cứ ngỡ đó sẽ là “ngày con vinh quy bái tổ”! Nào ngờ vui đâu chả thấy, chỉ thấy nó mang về cho những ông bố, bà mẹ thôn quê vốn đã nghèo, giờ không thể nghèo thêm, một núi tiền nợ khổng lồ mà mấy ông “ngân hàng chính sách” với những cái bụng phệ cùng những ngón tay mũm mĩm như nhưng quả chuối mắn, luôn mân mê những tờ hợp đồng vay vốn và nói những lời thót tim… tháng nào cũng nhắn tin báo nợ…kèm theo là những lời dọa dẫm sẽ xử phạt nếu chậm trả!

       Tôi cũng đã từng nuôi các con ăn học Đại học, tôi rất hiểu tâm trạng cũng như những kỳ vọng của cha mẹ đặt niềm tin vào những đứa con của mình. Lẽ thường cha mẹ nào không thương con ? Ai chẳng muốn tương lai của con sẽ tốt đẹp hơn cha mẹ để có cuộc sống ổn định hơn, và đó cũng là làm cho cha mẹ thêm nở mày, nở mặt với họ hàng, làng xóm…Vì vậy ai cũng hết lòng nuôi con ăn học, Nhưng nghịch lý là ở chỗ càng học thì gia đình càng sa sút, càng học thì tương lai của con cái càng trở nên mờ mịt, xa vời! Sự học giờ đây nó không còn tương xứng với khả năng thật của người học nữa mà nó bị xã hội chi phối phần lớn bởi nạn học giả bằng thật, chuyện mua bán, đổi chác ngôi thứ trở thành vấn nạn của toàn xã hội thì những người học thật càng gặp rất nhiều rủi ro và khó khăn. Người nghèo đi học càng thêm vất vả, càng thêm nhọc nhằn và càng thêm nghèo! Mà học xong rồi cũng không thể tìm đâu ra hàng mấy trăm triệu để xin việc được? (số tiền này hoàn toàn là dấm dúi, chui lủi cửa sau cho các quan sếp chứ đâu có được công khai, vì thực tế nhà nước không hề thu tiền xin việc.)Vậy học để đổi đời hay học để cho đời nghèo thêm? Đây là một câu hỏi thực tế chua chát mà chưa có lời giải đáp thỏa đáng. Trong khi các kỳ thi vẫn diễn ra hằng năm, xin có đôi điều chia sẻ để các bạn trẻ cùng suy ngẫm để có sự lựa chọn sáng suốt cho bản thân! Đừng tin vào những lời quảng cáo, tuyên truyền của ai cả, mà hãy tin vào khả năng của mình. Chọn một con đường lập nghiệp theo đúng khả năng, đúng sở trường của mình thì dù ngành nghề gì đi chăng nữa chúng ta vẫn có thể tự nuôi sống bản thân và đạt được vinh quang trong tương lai! Hãy bỏ qua những ngôn từ hoa mỹ như: “học để đổi đời, để thay đổi số phận” bằng những từ ngữ thiết thực hơn như : “Học để nuôi mình, để đỡ nợ nần cho bố mẹ”! Hạnh phúc không từ trên trời rời xuống, mà nó là sự nỗ lực, kiên trì phấn đấu của bản thân mỗi người! Tôi đã chứng kiến rất nhiều người với khả năng và trình độ rất hạn chế, họ chỉ học hết trung học cơ sở vậy mà họ lập nghiệp rất thành công, tìm hiểu những trường hợp như vậy tôi nhận thấy hầu hết họ là những người nghèo, nhưng có lòng ham mê với nghề mình chọn, và chính sự ham mê đó đã giúp họ thành công trên con đường lập nghiệp của mình, họ chả thèm biết đến các ông thầy Cao đẳng, Đại học làm gì! Như vậy họ chỉ phải chịu một lần khó khăn duy nhất trong đời đó là lập nghiệp. Khác với những người có bằng Đại học, họ phải hai lần vượt qua những khó khăn, thứ nhất là vượt qua chặng đường dài học tập mà không ít người do hoàn cảnh đã phải dã từ mơ ước của mình. Khó khăn thứ hai họ phải trải qua cũng chính là tìm kiếm cơ hội lập nghiệp, nhiều người ra trường xin được vào làm hợp đồng cho một cơ quan nào đó, thời hạn hợp đồng không giới hạn, cách thử việc cũng rất “buồn cười” (mà có lẽ chỉ ở Việt Nam mới có) đó là lau nhà, pha nước, khúm núm thưa gửi mỗi khi sếp sai bảo… thời gian “thử thách” có thể kéo dài 3 năm, 5 năm, thậm trí cả 10 năm mà vẫn không được tuyển vào biên chế. Gánh nặng công việc tương đương, thậm trí còn nặng nề hơn những đồng nghiệp đã được biên chế! Bởi lẽ họ luôn phải phấn đấu hết mình, chứng tỏ hết mình trước bạn bè đồng nghiệp và nhất là phải làm hài lòng các “sếp” (một điều không hề dễ). Nhiều người đã phải thốt lên rằng: Bố mẹ đẻ ra mình mà mình cũng chưa một ngày cung phụng như thế! Điều này đồng nghĩa với việc bạn đã bị hạn chế rất nhiều về chuyên môn, để có một việc làm tầm thường, rất phổ thông mà tôi tin rằng trong các giáo trình uyên thâm cấp Đại học không hề có trang nào viết về điều này! Vậy mà hiện nay theo ước tính có tới 70% sinh viên ra trường phải làm trái với ngành nghề được đào tạo, điều này cũng lý giải vì sao bộ máy công chức, viên chức nhà nước của ta rất “đồ sộ, cồng kềnh” mà hiệu suất lao động không cao. Bên cạnh đó là hàng loạt những bất cập trong chính sách đãi ngộ đối với người lao động hợp đồng như không được hưởng những phụ cấp chuyên ngành, lương không được tăng theo định kỳ, các khoản thu nhập khác ngoài lương dường như không có, trong khi họ phải gồng gánh rất nhiều công việc lặt vặt khác của cơ quan, đơn vị ngoài chuyên môn chính của mình như các hoạt động công đoàn, đoàn thanh niên, hội phụ nữ, những chức danh“có tiếng mà không có miếng”.Những cuộc thi, những hội diễn của các cấp, các ngành diễn ra quanh năm ngày tháng đã cuốn đi biết bao thời gian công sức của họ mà nhiều khi đổi lại chỉ là những tràng vỗ tay vô thưởng, vô phạt! Những thanh niên như vậy họ nhìn tương lai rất mờ mịt và không thấy tiền đồ!

      Nghịch lý của sự học ngày nay đang là một nỗi lo lớn trong toàn xã hội. Chính vì vậy những bậc cha mẹ cũng như các em học sinh hãy chủ động tìm kiếm và xác định cho mình một hướng đi tích cực theo năng lực bản thân, tránh học nhiều, học cao mà không thể tự tạo việc làm cho bản thân. Ngành nghề hiện rất nhiều, chúng ta đang bước vào hội nhập TPP chắc chắn sự lựa chọn nghề nghiệp thích hợp sẽ là cơ hội tốt cho mỗi người phát huy hết được khả năng của mình trong công việc và như vậy ta có thể sẽ đạt được mục đích của mình. Cần tránh lối suy nghĩ viển vông, xa rời thực tế, có thế ta mới tránh được sự lãng phí tiền bạc và những hệ lụy đáng tiếc do học hành mang tới!Điều đáng mừng trong kỳ thì toàn quốc vừa qua, số học sinh không thi vào Đại học, cao đẳng ở Hà Nội chiếm tới 30%, ở một số trường khu vực Tây Bắc con số này lên tới 70% và nghe nói nhiều trường Đại học có nguy cơ phải đóng cửa vì không có sinh viên. Sự ngộ ra của người dân tuy muộn nhưng vẫn còn kịp! Tôi cũng chẳng biết nói đó là vui hay buồn nữa!

                                                                                    Đ/C: Bùi Nhật Lai